Finansal kaldıraç, yatırım yapmak için ödünç alınan sermayenin kullanılmasıdır. Sonuç olarak, finansal kaldıraç, projeden elde edilen getirileri veya kârı arttırma potansiyeline sahiptir. Aynı zamanda, finansal kaldıraç kullanımı, yatırımın başarılı olmaması durumunda kullanıcının katlanması gereken riskleri de arttırır.
Bu yazıda kaldıraçlı işlemlerin ne olduğunu, nasıl çalıştığını, ne tür kaldıraçlı işlemlerin olduğunu, işlemlerde kaldıracın nasıl uygulanacağını, kaldıracın avantaj ve dezavantajlarının neler olduğunu ve potansiyel risklerin nasıl azaltılacağını öğreneceksiniz.
Kaldıraç, işlemcilerin kendi fonlarıyla karşılayabileceklerinden daha büyük pozisyonlar açmak için brokerlardan borç para almalarını içeren çok yaygın bir işlem stratejisidir. Kaldıraçlı işlemler, forex ticaretinde diğer varlıklardan çok daha yüksek kaldıraç elde edebileceğiniz için özellikle popülerdir.
Kaldıraçlı işlemin nasıl çalıştığını anlamak için kaldıracın gerçekte ne olduğunu anlamanız gerekir. Kaldıraç, işlem hesabınıza yatırdığınız para miktarı ile işlem yapabileceğiniz para miktarı arasındaki orandır. Yatırdığınız miktar, işlem yapmak için harcayabileceğiniz fonların sadece küçük bir kısmıdır. Geri kalanı broker tarafından sağlanır. Bu oran genellikle X:1 olarak ifade edilir; burada X, kişisel paranızı yatırdıktan sonra ne kadar fazla paraya erişebileceğinizi gösterir. Örneğin, 1:100 kaldıraç kullandığınızda ve 100$ yatırdığınızda, 10.000$ değerinde varlık işlemi yapabilirsiniz.
Teminat üzerinden işlem, kaldıraçlı işlemin en yaygın örneklerinden biridir. Teminat, bir işlem açmak için koymanız gereken para miktarıdır. Teminat ile işlem yapmak, yalnızca nakit paranızla karşılayabileceğinizden daha fazla varlıkla işlem yapmanızı sağlar.
Forex söz konusu olduğunda, teminat işlemi, kaldıraç ile varlık satın almak için brokera ilk ödemeyi yapmanızı gerektirir. Teminatlı işlem yapmak için para yatırdığınız bir teminat hesabı açmanız gerekir ve bu para teminat olarak kullanılır. Teminat işlemleri, hem potansiyel kazançlarınızı hem de potansiyel kayıplarınızı arttırır ve aynı zamanda, teminat hesabınızda yeterli paranız yoksa, aracı kurumunuza sizin izniniz olmadan pozisyonlarınızı kapatma hakkı verir.
Kaldıraç, türev alım satım işlemlerine de uygulanabilir. Türevler, değeri bir dayanak varlıktan türetilen finansal enstrümanlardır. Türevler, yatırımcıların varlığı belirli bir fiyattan satın alma veya satma hakkını elde etmelerine ve böylece alım satımda daha fazla esnekliğe sahip olmalarına olanak tanır.
Kaldıraçlı borsada işlem gören fonlar veya ETF'ler, türev ve borçlanma araçlarının bir kombinasyonunun kullanılması yoluyla yatırımlardan elde edilen kârı büyük ölçüde arttıran ticaret enstrümanlarıdır. Ancak işlemciler, kaldıraçlı EFT işlemleri yaparken oldukça riskli olabileceğinden dikkatli olmalıdır. ETF'ler bir sektördeki bir dizi hisse senedini takip eder ve sahiplerinin portföyünü çeşitlendirmelerine yardımcı olur. Geleneksel ETF’lerin fiyatı, bire bir takip ettikleri hisse senetlerinin fiyatı ile birlikte hareket eder. Bununla birlikte, kaldıraçlı ETF'ler 1:2 veya 1:3 oranını hedefler ve bu nedenle daha fazla kâr getirebilir.
Kaldıraç özelliğini farklı piyasalarda işlem yapmak için kullanabilirsiniz, ancak kullanabileceğiniz kaldıraç miktarı büyük ölçüde değişir ve işlem yapmayı planladığınız varlıkların türüne bağlıdır.
Forex piyasası dünyanın en büyük finans piyasasıdır. Forex işlemcileri, profesyonel işlemciler için 1:1000'e kadar çıkan nispeten yüksek bir kaldıraç kullanabilir. Bu, forex ticaretini daha kârlı, ancak aynı zamanda daha riskli hale getirir.
Endeksler, belirli bir endüstri veya sektörle ilgili bir grup varlığın genel performansını yansıtır. Bu piyasa için kaldıraç oldukça düşüktür, mümkün olan en yüksek oran 1:200'dür.
Hisse senedi ticareti, yatırımcıların kaldıraç kullanabilecekleri bir başka alandır. Diğer piyasalara kıyasla borsa oldukça düşük kaldıraç oranları sunmaktadır. FBS'de hisse senedi işlemleri için alabileceğiniz maksimum kaldıraç oranı 1:100'dür.
Kripto para birimleri çok volatilite varlıklardır, bu nedenle bunlar için kaldıraç oranları çok düşük olup 1:5'ten başlar. Bu ihtiyatlı bir önlemdir çünkü kripto işlemleri için yüksek kaldıraç kullanmak büyük kayıplara neden olabilir.
Forex işlemlerinde çok yüksek kaldıraç kullanmak, büyük kârlar getirebilir, aynı zamanda büyük kayıplar da getirebilir. Kullandığınız kaldıraç ne kadar yüksek olursa, o kadar fazla risk almanız gerekebilir.
Eğer teminat seviyeniz tükenir ve belirli bir miktarın altına düşerse, brokerınız bir teminat tamamlama çağrısı başlatabilir. Bu, brokerınızın parasını geri almak için pozisyonlarınızı kapatmasını önlemek adına hesabınıza daha fazla para yatırmanız gerektiği anlamına gelir.
Opsiyonlar, satıcılarının varlıkları bu opsiyonlarda belirtilen fiyattan almasını veya satmasını gerektirir. Yani eğer, alıcı bunu gerçekleştirirse, satıcı zaten zarar etmiş oluyor ve bunun büyüklüğü varlık fiyatının ne kadar arttığına veya düştüğüne bağlı. Fiyatın ne kadar değişebileceğinin bir sınırı yoktur, bu da ne kadar kâr edebileceğiniz veya kaybedebileceğinizin bir sınırı olmadığı anlamına gelir.
Kaldıraçlı ETF'ler genellikle gün içi işlemler için kullanılırlar, çünkü ertesi günün açılışında boşluk yani gap oluşabilir. Bunları kısa vadeli işlemler dışında herhangi bir şey için kullanmak, elde ettiğiniz kârın hedefinizden gerçekten uzak olabileceği anlamına gelir.
Kaldıraç oranını hesaplamak için varlık tutarını teminat tutarına (varlık) bölmeniz gerekir. Örneğin, 500$ değerinde forex işlemi yapmak istiyorsanız ve teminat hesabınızda 100$ varsa, 1:5 kaldıraç oranına ihtiyacınız olacaktır.
Forex işlemleri size önemli ölçüde daha fazla kaldıraç sağlar (profesyonel yatırımcılar için 1:100 veya daha fazla). Bu riskli görünse de, forex çiftlerinin fiyatları özellikle bir gün içinde çok fazla değişmez, bu nedenle risk, diğer işlem piyasalarında olabileceğinden çok daha azdır.
Forex piyasaları genellikle en likit piyasalardan biri olarak kabul edilir, bu da daha az volatile oldukları anlamına gelir. Bununla birlikte, döviz kurları, küresel ve yerel ekonomi, jeopolitik, ticari vb. gibi sürekli değişen çok sayıda faktöre bağlıdır. Dolayısıyla işlemciler, bu olayların döviz çiftlerinde önemli volatilitelere neden olabileceğinin farkında olmalıdır.
Kaldıraç, hızlı şekilde çok para kazanmanın kolay bir yolu gibi görünebilir, ancak aynı zamanda işlemcilerin çok fazla para kaybetmesinin ana nedenlerinden de biridir. Eğer kaldıraç kullanmaya karar verirseniz, özellikle yeni başlıyorsanız ve hala ipleri elinize almamışsanız, 1:100 kaldıraç oranıyla başlamayın. Bir gün içinde tüm paranızı kaybetmektense, daha düşük kaldıraç (1:10) kullanmak ve sermayenizi istikrarlı bir şekilde arttırmak ve deneyim kazanmak daha iyidir.
Yatırımcıları çeken kaldıraçla işlem yapmanın birçok avantajı vardır:
Ancak, yatırımcıların kaldıraç kullanmaya karar vermeden önce düşünmesi gereken bazı dezavantajlar vardır:
Diyelim ki 10.000$ değerinde hisse senedi almaya karar verdiniz ve bunu yapmak için kendi paranızı kullandınız. Bu 1:1 kaldıraçtır (aslında bu kaldıraçsız bir pozisyondur), çünkü brokerdan ödünç hiçbir şey almazsınız. Eğer 100$ kazanırsanız, getiriniz %1 olacaktır (100$/10.000$*100). Aynı zamanda, eğer 100$ kaybederseniz, kaybınız da sadece -%1 olacaktır.
10.000$'ınız olmadığını, ancak bu miktar ile işlem yapmak istediğinizi hayal edin. İşte bu kaldıracın devreye girdiği yerdir. Bu durumda, brokerınız, örneğin, hesabınızda 100$'a eşit %1'lik bir teminat talep edecektir. Bu sizin kullanılan teminatınızdır. Kaldıraç 1:100 çünkü sadece 100$ ile 10.000$'ı kontrol ediyorsunuz. Kalan %99 broker tarafından sağlanır. Teminat, piyasanın sizin pozisyonunuzun tersine gitmesi durumunda brokerın güvenliği için gereklidir. 100$ kar olması durumunda, getiriniz %100 olacaktır (100$/100$*100). Ancak, 100$ kaybederseniz, getiri -%100 olacaktır. Gördüğünüz gibi, kaldıraçlı hisse senedi işlemi, kaldıraçsız bir pozisyona kıyasla daha büyük kârlara veya daha büyük kayıplara neden olabilir.
Kaldıraç oranları, sadece işlem yaptığınız piyasaya değil, aynı zamanda nasıl bir işlemci olduğunuza da bağlıdır. Genel olarak, perakende işlemciler için kaldıraç oranları, profesyonel işlemciler için olduğundan daha düşüktür, ancak aynı zamanda üstlenilen riski taşıyan zarar miktarını da sınırlar. Ayrıca, kaldıraç kullanmaya hak kazanabilmek için profesyonel işlemcilerin karşılaması gereken daha fazla kriter vardır.
Yüksek kaldıraç beraberinde büyük riskleri de getirdiğinden, kişinin işlemlerine kaldıraç uygulamadan önce iyi bir risk yönetimi stratejisine sahip olması son derece önemlidir. İşlemlerde çok fazla kaldıraçlı sermaye kullanmaktan kaçınmanın yanı sıra, işlemciler pozisyonları için Zararı Durdur emirlerini de kullanabilirler. Zarar Durdur emirleri, belirli bir eşik aşıldığında pozisyonlarınızın otomatik olarak kapanmasını sağlayarak katlanabileceğiniz kayıp miktarını en aza indirir. Kaldıracı kısa vadeli işlemlerde kullanmak daha iyidir.
Kaldıraç, yatırımcıların kendi paralarıyla açabileceklerinden daha büyük pozisyonlar açmasına olanak tanır. Yatırımcıların alabileceği kaldıraç miktarı, varlığın volatilitesine ve profesyonel bir işlemci olup olmadıklarına bağlıdır.
Kaldıraç, potansiyel getirileri arttırmanın yanı sıra potansiyel riskleri de arttırır. Riskleri azaltmanın ve potansiyel kayıpları yönetmenin birçok yolu vardır, ancak yatırımcıların hatırlaması gereken en önemli şey, kaldıracı asla düşüncesizce kullanmamaktır.
Kaldıraçlı işlem, kaldıraçsız işlemden daha risklidir çünkü işlemciler sadece kendi paralarını değil, aynı zamanda sahip olmadıkları parayı da kaybedebilirler. Bazı durumlarda, işlemciler kaldıraçla satın aldıkları varlığı bile kaybedebilirler.
Evet. Esasen brokerınızdan borç para alırsınız, bu nedenle doğal olarak iade etmeniz gerekir. Bazı brokerler ayrıca teminatlı alım satım işlemlerinden faiz talep eder, bu nedenle kaldıraçlı alım satım, masraflarınızı da arttırır.
İşlemciler kaldıraç kullandıklarında, varlık satın almak için brokerlardan borç alırlar. Bu, yatırımcıların paralarıyla karşılayabileceklerinden daha fazla pozisyon açmasına ve daha pahalı varlıklar satın almasına olanak tanır.